Als honing op een zure tong
In Willemeen
Laat op de avond fietste ik, tijdens de Uitnacht op 24 januari 2025, vanuit het centrum naar het Jongerencentrum en Poppodium Willemeen Arnhem. De benedenzaal was voor een groot deel tijdelijk ingericht als zeefdrukkerij. Rond de apparatuur groepjes jonge vrouwen en mannen. Ze drukten een afbeelding van een geit, oorspronkelijk gemaakt door Jan Mankes op T-shirts en tassen van textiel. De sfeer tussen de mensen was amicaal en geconcentreerd.
In Museum Arnhem
Twee dagen eerder was ik lopend vanaf de Pels Rijckenstraat de Amsterdamseweg overgestoken, de Bovenbrugstraat door en na twee afslagen had ik het Museum Arnhem bereikt. Met het doel om de grote Jan Mankes te zien en nieuwe ontdekkingen te doen. Jan Mankes en ik zijn in Meppel geboren; meer verwantschap is er niet. Ik bewonder zijn kunstenaarschap en zijn oeuvre. De tentoonstelling van Jan is een duo, het andere deel vindt plaats in de Belvedère in Heerenveen-Oranjewoud in Friesland. Mankes leefde dertig jaar, van 1889 tot 1920. Overleed in Eerbeek en ligt daar begraven.
Tijdens zijn leven werden zijn schilderijen en grafiek door bemiddeling van de kunsthandel verkocht. Hij was bekend en werd gewaardeerd. Wandelend door de, met aandacht voor design, ingerichte tentoonstelling in Arnhem viel me de ijzeren samenhang in zijn oeuvre weer op. Zijn oeuvre wordt gekenmerkt door een zeer persoonlijke stijl. Hij transformeerde zijn visuele ervaringen in en met zijn eigen wereld, in kunstwerken die met een grote precisie en vakmanschap gemaakt zijn. Met zijn drijfveer voor eenvoud dat hij kernachtig verwoorde met: ‘Mooie dingen zijn zoo eenvoudig.’
Jan Mankes was zich zeer bewust van de tijd waarin hij werkte en nam er beschaafd strijdbaar aan deel. Hij was een gelovig christen, trouwde in 1915 met Annie Zernike, de eerste vrouwelijke doopsgezinde predikante, en ze kregen een zoon. Ze hadden een holistische visie op de wereld, waren vegetariër, pacifist en propageerden geweldloosheid gedurende de jaren voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Hoe kunst te maken en hoe te leven waren onlosmakelijk aan elkaar verbonden.
In 3 x 365 dagen
Als een ruimtelijke interventie en als inhoudelijke toevoeging zijn drie grote installaties van Mariëlle Videler (1970) aan de Jan Mankes-tentoonstelling verbonden. In haar projecten is ze schatplichtig aan Mankes; daar houdt wat mij betreft de vergelijking op. Haar vijf jaar durende project met de titel ‘Reconstructing the Senses’ (2019-2024) bestaat uit drie delen. Elk deel bestaat uit 365 unieke werken op papier.
Voor de installatie ‘Birds’ tekende ze uit haar hoofd dagelijks een jaar met een fijn potlood een vogel. De tekeningen staan, prachtig subtiel, op takjes tegen de wanden van de tentoonstellingszaal opgesteld.
Voor 365 ‘Plants’ knipte ze dagelijks grote plantvormen uit papier die in de tentoonstelling ruimtelijk, aan bamboestaken op betonnen voetstukken, in het museum opgesteld staan.
Voor 365 ‘Insects’ schilderde ze iedere dag, uit haar hoofd, met haar vingers insecten op papier, die in de tentoonstelling aan draden boven ooghoogte opgehangen zijn.
Mariëlle Videler heeft haar verbondenheid met de natuur verbeeld door in te zoomen op vogels, planten en insecten. En dat, met grote vasthoudendheid aan haar uitgangspunt, vermenigvuldigd met het aantal dagen van een jaar. Haar installaties maken zichtbaar wat voorheen onzichtbaar bleef en zette tijdens het kijken mijn denken in beweging. Ah… lekker.
